Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının ekonomilere verdiği ziyanı minimuma indirmek için merkez bankaları para musluklarını açmış ve buna paralel 2020’den 2021 sonuna kadar artan risk iştahı ile kripto para piyasalarında fon girişleri en yüksek düzeylere ulaşmıştı.
14 yıl evvel süreç görmeye başlayan ve en büyük kripto para ünitesi olarak bilinen Bitcoin, Kasım 2021’de tüm vakitlerin en yüksek düzeyi olan 69 bin doları test ederken, birebir periyotta Ethereum 4 bin 865 dolar ile tarihi doruğunu gördü.
Muslukların açılması dünya genelinde enflasyona sebep olurken, 2021 sonunda ABD Merkez Bankası’nın (Fed) şahin sinyaller vermesi ile tüm piyasalarda risk iştahı azalmaya ve dünya genelinde dolara olan talep artmaya başladı.
2022’nin birinci çeyreğinde başlayan Rusya-Ukrayna savaşı ile aksayan tedarik zinciri ve karşılıklı uygulanan yaptırım silsileleri sonucunda üretim ve güç maliyetleri artarken, piyasalarda risk algısı yükseldi.
ABD ve Avrupa’nın, Rusya’yı SWIFT sisteminden çıkartması ile Rusya’nın kripto para ünitelerini kullanarak ekonomik yaptırımları kırabileceği gündeme gelirken, Ukrayna’ya yapılan yardımların kıymetli ölçüsünün da kripto paralar ile yapılması, kripto para piyasalarını sonlu da olsa olumlu etkiledi.
LUNA krizi piyasadan çıkışların hızlanmasına neden oldu
Fed’in Mart 2022’de faiz artırımına başlamasından kısa bir müddet sonra, yatırımcıların riskli varlıklardan inançlı limanlara geçişleri hızlanırken, hisse piyasaları ile kripto para piyasaları ortasındaki korelasyon dikkat çekti.
Tüm bu aksiliklerin yanında bir de Terra’nın “sabit coin”i olarak bilinen, kripto para piyasasında birinci 10’da yer alan ve çok sayıda yatırımcısı bulunan LUNA’nın çökmesi ile yatırımcıların tedirginliği genele yayılarak kripto para piyasalarında satışları derinleştirdi.
Bu periyotta LUNA’nın kıymeti, gördüğü en yüksek düzey olan 120 dolardan neredeyse sıfıra düştü. Böylece kripto para piyasalarında likidite krizi ayyuka çıkmış oldu.
ABD Hazine Bakanlığı Yabancı Varlıkları Denetim Ofisi’nin (OFAC), kripto para ünitesi karıştırıcısı Tornado Cash’i yaptırım listesine alması ile kripto paraların ortaya çıkış gayesi olan “merkeziyetsizlik” kavramını tartışmaların odağına getirdi.
2022’nin kısım sonu canavarı, FTX
2022’nin son çeyreğinde de kripto para piyasalarının en büyük ikinci borsası olarak bilinen FTX hakkında çıkan haberler gündemin odağına yerleşti.
FTX Üst Yöneticisi (CEO) Sam Bankman-Fried’ın likidite krizini aşmak için nakit para enjeksiyonu talebinde bulunduğuna dair haber akışı kripto para piyasasındaki düşüşleri hızlandırdı ve ardından FTX şirketi iflas müracaatında bulundu.
FTX iflası, kripto para piyasası için tabir yerindeyse 2022’nin kısım sonu canavarı oldu.
2022’ye 46 bin 217 dolardan başlayan Bitcoin, tüm bu gelişmeler ile 15 bin 588 doları görerek Kasım 2020’den bu yana gördüğü en düşük seviyeyi test etmesinin akabinde seneyi yaklaşık yüzde 64 kıymet kaybıyla 16 bin 542 dolardan tamamladı.
3 bin 676 dolardan yıla başlayan Ethereum 881 dolar ile Aralık 2020’den itibaren en düşük düzeyini görerek yılı yaklaşık yüzde 67 düşüşle 1196 dolardan kapattı.
Böylelikle Bitcoin ve Ethereum, 2022’de aylık bazda 8 ay kıymet kaybederek 2018’den sonra en makus yılını geçirmiş oldu.
Bitcoin 2018’de yaklaşık yüzde 73 paha kaybederken, 2019, 2020 ve 2021’de sırasıyla yüzde 94, yüzde 302 ve yüzde 60 artış göstermişti.
“Kriptoya bağlı sistemlerin de ne kadar sorunlu olabileceğini gördük”
İş Yatırım Milletlerarası Sermaye Piyasaları Müdürü Şant Manukyan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, bankacılık sistemlerinin yahut eski finans kurumlarının verimsiz olduğu düşünülürken, kripto para piyasalarında yaşanan krizlerin akabinde kriptoya bağlı sistemlerin de ne kadar sorunlu olduğunun ortaya çıktığını söyledi.
Kripto para şirket sahiplerinin kripto paralar ile ilgili teknik bilgisinin ve girişimcilik kabiliyetinin çok yüksek olabileceğini belirten Manukyan, bilhassa FTX krizi sonrası bu insanların finans bilgisi, bilanço idaresi, risk idaresi üzere mevzularda ise ne kadar zayıf olduklarının göz önüne serildiğini bildirdi.
Manukyan, hayal satan çok insanın olduğunu söz ederek, şunları kaydetti:
“Hala da bu beşerler var lakin realiteyi yani bir şirket idaresini, bilanço kalemlerini, riskin nasıl ölçüleceğini ya bilmiyorlar ya da çok önemli bir sahtekarlık yapma peşindeler. Alışılmış bu öteki merkezi kurumları da etkiledi.”
“2023’ün ana bahislerinden biri regülasyonlar”
Şant Manukyan, şu anki imajıyla kripto para piyasalarının likiditeden yahut risk algısının yüksek olmasından faydalandığını kaydederek, “Resesyonun ortasına yanlışsız merkez bankalarının faiz indirip likiditeyi artıracağı görüşü olursa ve savaş da sona ererse kripto para piyasaları açısından olumlu olur.” değerlendirmesinde bulundu.
Enflasyona karşı kripto paraların bir muhafaza kalkanı sağlamadığını anımsatan Manukyan, yatırımcıların kripto para piyasalarına yine girmesi için artık çok net bir öykünün gerektiğini vurguladı.
Manukyan, “Dolayısıyla evvel kripto paralarda bizim yanıtlamamız gereken soru, bu kripto paranın nasıl bir işlevi var ki ben bunu portföye almalıyım?”
İkinci kıymetli konunun da regülasyonlar olduğunu aktaran Manukyan, ABD Menkul Değerler ve Borsalar Kurulu’nun (SEC) FTX’in kripto para ünitesi FTT için bir menkul değer olduğunu argüman ettiğini hatırlattı.
Manukyan,”Bu gelişme değerli, zira her ne kadar ABD’de alınan kararlar kripto paraların tamamını etkilemez desek de, orada çizilen çerçeve eninde sonunda Avrupa ve Türkiye’ye sirayet edecektir. Bu baz teşkil edecektir” tabirlerini kullandı.
2023’ün ana hususlarından birisinin, “sahtekarlıklar” bittiyse, regülasyonlar olacağının altını çizen Manukyan, konuşmasını şu halde tamamladı:
“Regülasyonların akabinde nasıl bir iştah olduğunu göreceğiz. Lakin tekrar birinci başta dediğim üzere yaşanan krizlere bağlı fiyat hareketleri elbette olumsuzdu, lakin çok geniş kesitlere yayılmadan evvel buradaki aksaklıkları görmemiz bence ilerisi için uygun oldu.”
