Rekabet Kurumu, kurum faaliyetlerine ait “2021-2022 Tesir Tahlili Raporu” başlıklı bir çalışma hazırladı.
Kurum, 2017 yılından beri, faaliyetlerinin tüketici refahı üzerindeki ölçülebilir tesirlerinin varsayımına dönük çalışmalar yürütürken bu raporda geçmiş iki yıllık süreçte Rekabet Konseyi tarafından alınan çeşitli kararların tüketici refahına sağladığı nakdî katkının meblağı ölçülmeye çalışıldı.
Rekabet Kurumu Ekonomik Tahlil ve Araştırma Dairesi Lideri Şamil Pişmaf, AA muhabirine yaptığı açıklamada, rekabet hukukunun odağında tüketici refahı olduğunu belirterek, “Tüketici yararını artırmak, kurumsal misyonumuzun değerli bir modülü.” dedi.
Kurul kararlarının tüketicilerin gündelik hayatlarına tesirine değinen Pişmaf, Kurum olarak tüketicinin direkt ya da dolaylı olarak tarafı olduğu çabucak her alana müdahil olabildiklerini söyledi.
“Kurul kararlarının tüketiciye birinci katkısı fiyatlar”
Pişmaf, Şura kararlarının, tüketicinin dijital mecralarda kullandığı uygulamalardan sofrasına koyduğu eserlere kadar geniş bir yelpazede tüketiciyi koruyan ve kollayan bir yaklaşım içinde olduğuna dikkati çekerek, “Bu manada kuşkusuz birinci akla gelen daha düşük fiyatlar. Tesir tahlili raporlarımızın da çıkış noktasında fiyatların olduğunu söyleyebiliriz. Bunun yanında artan kalite, daha fazla seçim özgürlüğü, tüketicinin hayatını kolaylaştıran yeni eserlerin teşvik edilmesi üzere pek çok yarardan bahsetmemiz mümkün. Kelam gelimi Facebook/WhatsApp belgesinde Heyet tarafından alınan süreksiz önlem kararıyla tüketiciler, datalarını Facebook’un (Meta) sahibi olduğu WhatsApp ve başka platformlar ile paylaşmak zorunda bırakılmaksızın WhatsApp’ı kullanmaya devam edebildiler.” değerlendirmesinde bulundu.
Etki Tahlili Raporu’nda ulaşılan sonuçları kıymetlendiren Pişmaf, şunları kaydetti:
“OECD kriterlerine nazaran yaptığımız hesaplamalarımızda, 2021-2022 devrine ait çalışma kapsamında incelenen Heyet kararlarının, tüketiciye toplamda 134,6 milyar lira ve yıllık ortalama 67,3 milyar lira yarar sağladığı kestirim edildi. Bu bedelleri dolar cinsinden tabir edecek olursak ilgili devirde tüketici yararına toplam 13,1 milyar dolar, yıllık ortalama 6,55 milyar dolarlık bir katkıdan bahsediyoruz. Ulaşılan sayıları ulusal gelir hesaplarıyla kıyaslamak, sağlanan katkının boyutunun anlaşılması bakımından daha faydalı olabilir. 2022 yılı için ülkemiz gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYH) yaklaşık 850 milyar dolar seviyesinde gerçekleşeceği öngörülüyor. Hasebiyle çalışma kapsamında hesaplanan yıllık ortalama yarar, GSYH’nin yaklaşık binde 7,7’sine, toplam yarar ise yaklaşık yüzde 1,5’ine tekabül ediyor. Bu bakımdan, yapılan tesir tahlili çalışmasının sonuçları, Kurumun tüketiciye sağladığı yararın ne kadar değerli bir düzeyde olduğunu ortaya koyuyor.”
Pişmaf, raporda sadece kartel ve gibisi nitelikteki aksiyonlara, yine satış fiyatının belirlenmesine ve hakim durumun berbata kullanılmasına ait ihlal kararları ile şartlı olarak müsaade verilen birleşme ve devralma süreçlerine dair Konsey kararlarının dikkate alındığı bilgisini vererek, “Ayrıca tesir tahlili raporlarımızda, ilgili periyotta Heyet tarafından verilen idari para cezalarını da hesaplamalara dahil etmiyoruz. 2021-2022 devrinde Heyet tarafından toplam 6 milyar liranın üzerinde para cezasına hükmedildiğinin altını çizmek gerekir lakin belirttiğim üzere, bu 6 milyar lira tüketici yararına sağlanan katkının içinde yer almıyor.” sözlerini kullandı.
“Şimdiye kadar en yüksek yarar bu 2 yılda sağlandı”
İkişer yıllık aralıklarla hazırlanan raporu, geçmiş yıllarla da kıyaslayan Pişmaf, “Geçen iki yıllık vakit diliminde, Kurum tarihinin en ağır periyodu geride bırakıldı. Konsey,1998-2020 yıllarında toplam 336 soruşturma tamamlamış. Ortalama olarak yılda yaklaşık 15 soruşturmaya tekabül ediyor. 2021-2022 devrinde tamamlanan soruşturma sayısı ise 69. Hasebiyle yıllık ortalama 35 soruşturmayla uzun vadeli ortalamaların iki katının üzerinde bir soruşturma sayısından bahsediyoruz. Bu farklılık hiç kuşku yok ki tesir tahlili raporlarında iddia edilen tüketici refahı kazanımlarına da yansıyor. Birinci tesir tahlili çalışmamızı, 2014-2016 periyodunu içerecek biçimde 2017 yılında gerçekleştirmiştik. Bundan evvel hesaplanan en yüksek bedel de kelam konusu çalışmada 2014 yılı için iddia edilen 3,8 milyar dolarlık tüketici yararı katkısıydı. Bu çalışmayı izleyen raporlarda yıllık ortalama yararın yaklaşık 800 milyon dolar düzeylerinde hesaplandığını görüyoruz. Bu bakımdan 2021-2022 devri, şimdiye kadar kaydedilen en yüksek tüketici yararının olduğu periyot olarak öne çıkıyor.” diye konuştu.
Pişmaf, tüketici yararına sağlanan katkıyı hesaplarken farklı rekabet otoriteleri, Avrupa Kurulu ve OECD’nin bu alandaki kriterlerini incelediklerine dikkati çekerek, şunları söyledi:
“Hesaplamalarda temel olarak ihlalden etkilenen ciro, karar sayesinde önlenen varsayımı fiyat artış oranı ve ihlalin engellenmemiş olması durumunda fiyat artışının tesirli olacağı mühlete dair varsayımlar dikkate alınıyor. Bunların belirlenmesi, OECD’nin ve rekabet otoritelerinin yaklaşımlarının değerlendirilmesiyle şekilleniyor. Bu çalışmalar dikkate alınarak iki farklı senaryo halinde kestirimler yapıldı. Sayıların hesabı da esasen OECD’nin rehberindeki metodolojiye dayanıyor.”
“Yeni rapor hazırlanacak”
ABD’de ve İngiltere’de hazırlanan tesir tahlili raporlarında, rekabet otoritesinin kullandığı toplam kamu kaynağının yani bütçesinin kaç misli refah kazanımı sağladığının da bir aktiflik göstergesi olarak kullanıldığını vurgulayan Pişmaf, şöyle konuştu:
“Özetle otoritenin vergi verenlere maliyetinin ne olduğu ve buna kıyasla ne kadarlık bir tüketici refahı artışı sağladığı karşılaştırılıyor. Kelam konusu oran, ABD ile İngiltere için 20 ile 75 ortasında değişiyor. Benzeri bir karşılaştırmayı raporumuzda biz de yapıyoruz. Buna nazaran Rekabet Kurumunun 2021-2022 periyodu faaliyetleriyle sağladığı toplam refah artışının, birebir devir için toplam bütçesinin 200 katının üzerinde olduğu görülüyor. Bu oranın, Kurumun rekabetin korunması ve böylece tüketici refahına katkı sağlama misyonunu gerçekleştirmedeki aktifliğinin kıymetli bir göstergesi olduğunu kıymetlendiriyoruz.”
Pişmaf, tekrar ikişer yıllık periyotlarla çalışmayı tekrarlamayı ve 2023-2024 devrini ele alacak bir sonraki tesir tahlili raporunu 2025 yılı başında yayımlamayı planladıklarını kelamlarına ekledi.
