Nurdoğan ARSLAN ERGÜN
Yıllık 550 milyon çift üretim kapasitesiyle dünyanın altıncı büyük üreticisi olan Türkiye ayakkabı sanayi, iç pazarda hissesi yüzde 57’lere çıkan ithal eserlere karşı korunmak istiyor. Artan hammadde, navlun üzere maliyetlerle ‘karsızlığa rağmen’ hem içerde hem de dışarda pazarını muhafazaya çalışan endüstrici, memleketler arası alanda Hindistan, Portekiz, Kamboçya üzere ülkelerle rekabet ediyor. İç pazarda ise döviz kurunun da tesiriyle Çin üzere ülkelerden ithal eser girişi artarken bilhassa deri ayakkabı kümesinde İtalya ve Portekiz öne çıkıyor. 2021-2022 Ocak-Kasım periyodunda Türkiye’nin ayakkabı ithalatı yüzde 57 artışla 540 milyon dolardan 850 milyon dolara çıktı. Yüzde 66 artışla Çin ithalatta birinci sıraya oturdu.
Ayakkabı ihracatının 2022’de yüzde 20’den fazla artışla 1.2 milyar dolara ulaştığını açıklayan Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) Lideri Berke İçten, “Daha fazla üretim yapabilseydik 1.5 milyar dolarlık ihracata da ulaşırdık” dedi. Kesimin memleketler arası rekabette çok önemli gayret verdiğine işaret eden İçten’e nazaran firmalar müşteri kaybetmeme ismine asgarî fiyatlarla iş yapıyor. Dalın şu anda mevcut müşteriyi korumak ve ayakta kalabilmek için üretim yaptığını söyleyen İçten, iç pazarda ise ithal eserlere karşı çaba verdiklerine vurgu yaptı. “Bir evvelki yıla nazaran son eser ithalatı yüzde 55 arttı” diyen İçten, şöyle devam etti: “İç piyasada rekabetin sağlanabilmesi için ithalat muhafaza tedbirlerinin yine artırılmasını talep ediyoruz. 2014’te ithal ayakkabılara uygulanan gümrük vergileriyle 350 milyon dolar olan dış ticaret açığımız 500 milyon dolarla cari fazlaya dönüştü. Önlemler gevşetildi. Bunların tekrar gözden geçirilmesini istiyoruz. Yeni ekonomik programın manalı olması için döviz kaybedecek noktaların tutulması gerekiyor.”
“Kuru 26-27 liradan hesaplayan ihracatçı var”
İthal eserlere karşı muhafaza önlemi isteyen ayakkabı sanayicisi, ihracat tarafında da stabil giden döviz kurundan kaygılı. Son 3-4 yıldır ihracatını yüzde 15-20’lerde artırarak bir ivme yakalayan kesim, geçen yıl 1.2 milyar dolara ulaştı. Fakat kesimi temsilen konuşan TASD Lideri Berke İçten, 2023’ün ikinci çeyreğinden itibaren ihracatta bir azalma olacağına işaret etti. “İşte bu olmasın diye üreticilerimiz ziyan etmeyi göze alarak iş yapmaya çalışıyor” diyen İçten, dönemlik çalışan bölümde 6 aylık siparişlerde hareket göremediklerini söyledi. İçten, “Döviz kurlarının stabil seyrediyor olması ihracatımızı olumsuz etkilemeye başladı. 3-4 yıllık güçlü kazanımlarla elde ettiğimiz müşteriyi kaybedersek tekrar bulma bahtımız yok. Bu nedenle dönemlik kuru 26-27 liradan hesaplayıp iş yapmaya çalışan ihracatçılarımız var. Kur çıkmazsa ziyan edecek. Müşteriyi Hindistan’a kaçırmamak için ihracatçı bunu göze alıyor. Kur enflasyonu tetiklemesin diye aşikâr bir düzeyde tutulmasını anlıyoruz fakat bunun ihracatçı açısından olumsuz tesirleri olduğu göz gerisi edilmemeli” diye konuştu.
Öte yandan Ticaret Bakanlığı’nın ‘Uzak Ülkeler Stratejisi’ kapsamında ABD, Güney Kore, Güney Afrika, Avustralya üzere ülkelerde çalışmalar yapan Türk ayakkabı dalı, bu pazarlarda Endonezya, Çin, Vietnam, Kamboçya üzere ülkelerle rekabet edecek. Her ne kadar fiyat belirleyici olsa da kesim, kalite ve katma bedelle öne çıkmayı hedefliyor.
Maliyetler düşerse daha fazla indirime hazırız
Ayakkabı sanayiinin hammadde ve emtia fiyatlarındaki artışı son esere en az yansıtan az kesimlerden biri olduğunu söyleyen Berke İçten, “Dünya genelinde emtia, petrol ve navlun fiyatları pandemi öncesi sayılara gerilemeye başladı. Tedarik ettiğimiz hammadde fiyatlarının da geri gelmesini bekliyoruz. Maalesef o tarafta çok da geri geliş yok” dedi. Şayet bu gerçekleşirse daha da fazla indirime hazır olduklarını lisana getiren İçten, “Yarı mamul fiyatları geri gelirse indirim, fiyat sabitleme üzere bahislerde elimizi taşın altına bir kere daha koymaya hazırız. Böylelikle fiyat sabitleme davetine daha âlâ karşılık verebiliriz” diye konuştu.
Sektör daralırsa işten çıkarmalar başlar
Ağırlıklı olarak KOBİ’lerden oluşan ayakkabı sanayii, Türkiye’nin istihdamda öne çıkan kesimlerinden biri. 300 binden fazla kişinin çalıştığı kesimin 300 tane araba fabrikası kadar istidam sağladığını açıklayan Berke İçten, “Yarattığımız katma bedel tahminen küçük lakin istihdam açısından ağır bir bölümüz. Münasebetiyle bölümde yaşanacak bir daralma çalışan sayısına da olumsuz yansıyacak. Bu durumdan direkt istihdam etkilenecek” dedi.
Kar yağmadı kışlık botlar indirime girdi
Bu yıl beklenen kış şartlarının gelmemesi ayakkabı sanayiinde de kışlıkları vurdu. Elde kalan kışlıklarda 3 al 2 öde, ikinciye yüzde 50 indirim üzere kampanyalar düzenleyen kesim, eldeki kışlıkları eritip yeni döneme hazırlanmayı amaçlıyor. İklimin tesiriyle bilhassa kışlık bot, çizme üzere eser kümelerinde indirim kampanyaları başladığını söyleyen TASD Lideri Berke İçten, “Biz bölüm olarak aslında indirimin içindeyiz” diye konuştu.
Sektörün penceresinden göstergeler
- Yıllık 550 milyon çift üretim kapasitesi
- Türkiye üretimde Çin, Hindistan, Endonezya, İtalya, Meksika, Tayland, Güney Kore ile rekabet ediyor.
- Ağırlıklı KOBİ’lerden oluşan bölümde 300 bin çalışan var
- 2022 ihracatı 1.2 milyar dolar
- 2022’de ihracat yüzde 21.2 artarken ithal ayakkabının hissesi yüzde 57 arttı.
- Ayakkabı üretimi yapan firmaların yaklaşık yüzde 50’siİstanbul’da. Başka öne çıkan vilayetler; İzmir, Konya, Bursa, Ankara, Gaziantep, Manisa, Denizli, Adana, Malatya, Çorum (İskilip).
- Sektörün kıymetli pazarları Rusya, Ukrayna, AB, ABD
- Dünya ayakkabı kesiminin 2024’te 463 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
Konteyner fiyatlarında düşüşün etkisi
Dış ticaret yapısı değişmediği sürece ithalatın artarak devam edeceğine dikkat çeken Ayakkabı Yan Sanayicileri Derneği (AYSAD) Lideri Sait Salıcı, “Yerli mamul üzerindeki yurtiçi tedarik oranı artırılmalı, hammadde üretim tesisi kurulmalı. Üretici kur riskini üstleniyor. Enflasyon muhasebesi yapılmalı. Finans kaynaklarına erişim yalnızca Türkiye’de değil, yurtdışında da müşteriler önemli halde vadeli mal istemeye başladı. Öte yandan ithalat artışı, üreticilerimizi farklı pazar arayışına da itiyor” dedi.
