Aralarında ne fark var?
Gözünüzü açtınız ve fark ettiniz ki etrafınız uçsuz bucaksız kar ile çevrili. Hava çok soğuk. Etrafta insan yok. Aşikâr ki kutuptasınız. Pekala hangisi? İşte Kuzey ve Güney kutupları ortasındaki farklar, benzerlikler.
Dikkat: Kırmızı metinlerde Kuzey, siyah metinlerde Güney Kutbundasınız…
Üzerine bastığınız buzul katmanının kalınlığı 0,1 ila 5 metre ortasında değişiyor ve Arktik Okyanusu üzerinde yavaşça yüzmekte. Donmuş deniz suyundan oluşuyor; üzerine de biraz kar yağmış. Altındaki suyun derinliği 4260 metre. Daima parçalanıp birleştiği için çok pürüzsüz bir alan değil. Bulunduğunuz yerin ismi Arktik.
Deniz düzeyinden 2835 metre yüksektesiniz. Yağan kar hiç erimediği için birikerek sıkışmış. Üzerinde durduğunuz buzulun kalınlığı 2700 metre. O da altında duran 100 metre rakımlı kaya katmanı üzerinde duruyor ve yılda 10 metre kadar hareket ederek Weddel Denizine yanlışsız yol alıyor. Bulunduğunuz yerin ismi Antarktik, yani anti-Arktik.
En yakın kara kesimi 730 kilometre uzaktaki Grönland kıyısı.
En yakın deniz, 1300 kilometre uzakta bulunan Roosevelt Adası’ndaki Whales Körfezi.
Sıcaklık ölçümü rastgele yapılıyor zira hareket eden, kırılıp birleşen buz kesimleri üzerinde ufak bir meteoroloji istasyonu kurmak bile makul değil. Sıcaklıklar +13°C ila -43°C ortasında değişiyor.
Sıcaklıklar 1956 yılında kurulan büyük araştırma üssü tarafından ölçülüyor; -12°C ila -89°C ortasında değişiyor.
Kuzey kutbunun tam ortasın gösteren bir işaret yok.
Güney kutup noktasını belirten temsili bir direk var. Her yılın birinci günü yeri değiştiriliyor.
Kutuplarda her yıl 5 ay gündüz, 1 ay alacakaranlık, 5 ay gece, 1 ay alacakaranlık yaşanıyor.
Kuzey ve Güney kutupları birbirine aykırı olduğu için 21 Temmuz’da Kuzey Kutbunda yaz ortası yaşanırken birebir gün Güney Kutbunda kış ortası. Güneyde ise yaz ortası 21 Aralık.
Kuzey Kutup bölgesinde doruklar, dağlar, büyük ırmaklar, göller, hareket eden dev doruklar ve tundralara ek olarak dünyanın en büyük biyomu olan Taiga var.
Ne ırmak var ne de ağaç. %98’i buzla kaplı olduğu için yalnızca bembeyaz kar görünüyor. Toprak bitkileri çok az. Çalı ya da çimen mevcut değil. Yalnızca uzak adalarda ufak tundra alanları var.
Her iki kutup bölgesinde kışlar uzun, çok soğuk ve karanlık; yazlar ise yalnızca soğuk, kısa ve aydınlık. Orta mevsimler de var, lakin çok kısa sürüyor.
Arktik nispeten daha sıcak; zira deniz sıcaklığı -2°C’nin altına düşmüyor. Ayrıyeten buradaki soğuk hava güneye yanlışsız kayarken güneyden gelen sıcak hava da kuzeye yöneliyor. Böylelikle bir döngü oluşuyor.
Antarktika daha soğuk; zira öteki tüm kıtalardan daha yüksek rakıma sahip. Her 100 metrede sıcaklık 1°C düşüyor. Ayrıyeten kutup rüzgarları nedeniyle soğuk hava kıta üzerinde daima dolaşıyor ve öbür bölgelere hareket etmiyor. Yeryüzünde bugüne kadar kaydedilen en düşük sıcaklık, 1983 yılında Vostok İstasyonu’nda ölçüldü: -89.2°C.
Tundra bitki örtüsü hâkim. 11,5 milyon kilometrekare alanda daima donla kaplı bodur çalılar, karayosunları, likenler, ciğerotları üzere 1700 farklı bitki çeşidi var. Ayrıyeten Ren geyiği, Misk öküzü, çeşitli kemirgenler, tavşanlar ve sincaplar yaşıyor. Tundralar güneye hakikat artıyor, kuzeye gerçek gidildikçe azalıyor.
Kıtanın sırf %1’lik kısmında kar ve buz yok. Bu kısım Antarktik yarımadası ve etrafındaki adalardan ibaret. Nunatak ismi verilen karsız tepeciklerde yalnızca birkaç çiçekli bitki tipi yetişiyor.
Bunun yanında 100 farklı yosun tipi, 300-400 farklı liken çeşidi ve 25 ciğerotu çeşidi görülebiliyor. Çok nadiren algler ve likenler kaya içlerinde yetişebiliyorlar.
Her iki kutup bölgesinde de denizler fitoplanktonlar sayesinde çok verimli. Sualtı akıntıları sayesinde besinler taşınıyor ve yaz aylarında uzayan günler de verimliliği arttırıyor.
Kuzey kutbunda birçok hayvan var; Kutup ayısı, fok, balina, tilki, Ren geyiği, kar baykuşu, sincaplar ve tavşanlar üzere. Bölge Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya kıtalarının kara modüllerine dahil olduğu için hayvanlar kışın göç edip daha verimli yaz aylarında geri gelebiliyorlar. Denizde de fok, ayı balığı, deniz fili ve balina üzere büyük hayvanlar mevcut.
Antarktik’teki en büyük kara hayvanı 1,3 cm uzunluğunda bir böcek; kanatsız bir tatarcık tipi olan Belgica antarctica.
Denizde ise birçok hayvan var. Hayatlarının bir kısmında karaya çıkıyor olsalar da aslında denizde yaşıyorlar. Birçok kuş, penguen ve fok çeşidi var. Bunlar ortasında Yengeç foku, büyük memeliler sınıfında insanın akabinde en büyük nüfusa sahip olan hayvan: Sayılarının 75 milyona yaklaştığı kestirim ediliyor. Antarktika’daki hayvan nüfusunun artmasının en büyük sebebi, beşerler tarafından avlanmıyor olmaları.
Arktik bölgesinde Eskimo, Çukçi, Sami, Yakut üzere birçok halk yaşıyor. Burada yaşayanların birden fazla göçebe ve avcı-toplayıcı. Doğal olarak toplayıcılıktan daha fazla avcılık yapıyorlar. Farklı olarak İskandinavya’nın Samileri Ren geyiği yetiştiriciliği ve çobanlığı yapıyor.
Arktik etrafında birçok köy, kasaba ve kent var. Bunların en büyüğü, 325 bin nüfusu ile Rusya’ya bağlı Murmansk kenti. Arktik bölgesinde yerleşik nüfus 4 milyon civarında.
Kimsenin meskeni Antarktika’da değil. 1820’li yıllara kadar insanın ayak basmadığı bölge, birinci vakitlerde sadece fok ve balina avcılarının uğrak yeri oldu. Bu kümeler bölgede bazen birkaç aylığına süreksiz olarak da kaldılar. Günümüze gelindiğinde istisnalar haricinde Antarktika’da doğmuş yahut hayatını burada geçirmeyi planlayan kimse yok.
En büyük insan topluluğu, yazın 1000 kadar insanın çalıştığı Amerikan araştırma üssü McMurdo. Kışın bu istasyonun nüfusu 250 bireye düşüyor. Yaz aylarında turist kafileleri, nüfusu bir-iki haftalığına 45 bine kadar çıkarabiliyorlar.
