Burçak GÖREL
Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan’ın Irak-Türkiye ikili ticaret hacminin 20 milyar dolara çıkarılması gayesi doğrultusunda mevcut ticari mahzurların kaldırılmasına yönelik talebine olumlu adımlar beklenirken, Irak’tan ihracata yönelik bir mani kararı daha geldi. Mayıs ayında yumurta, haziran ayı itibariyle de içecek ve dondurma ithalatında Türkiye’ye yasak getiren Irak artık de Türkiye’den yapılacak sofralık tuz, şehriye tipleri ve makarna çeşitlerinin yasaklandığına dair bildiri yayınladı. Irak Bakanlar Kurulu’nca alınan kararın 60 günün akabinde yürürlüğe gireceği ve bir yıl yürürlükte kalacağı bildirildi.
Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesini vuracak karar
Türkiye’de bulunan 24 makarna üreticisinin en kıymetli ihracat pazarlarından biri pozisyonunda olan Irak’ın aldığı bu kararın başta Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi olmak üzere tüm dalı etkilemesi bekleniyor. Dal temsilcileri Dışişleri ve Ticaret Bakanlıklarının bir an evvel alınan bu kararlara müdahale etmesini, yaşanan bu sorunun ilerlemeden ve öbür tarım eserleri ihracatını etkilemeden çözülmesini talep ediyor. TİM bilgilerine nazaran 2018 yılında Irak’a 1 milyar 600 milyon dolar bedelinde hububat, bakliyat, yağlı tohumlar ve mamulleri ihracatı yapıldı. Bu ihracatın 1 milyar 20 milyon dolarlık kısmı Mardin firmaları başta olmak üzere Güneydoğu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne üye firmalar tarafından gerçekleştirildi. Siyasi ve coğrafik olarak en avantajlı olduğumuz ülke olan Irak’a ihracatımız son 10 yılda artışını sürdürdü. 2018 yılında Irak’ın toplamda 47.7 milyon dolar olarak gerçekleşen makarna-şehriye ithalatının 32.6 milyon dolarlık kısmı Türkiye’den gerçekleştirildi. Bölüm temsilcileri bu yılın birinci 4 ayında 11.5 milyon dolar pahasında gerçekleşen Irak makarna ihracatının alınan bu kararla birlikte giderek düşeceği, hatta Irak’la ağır ticaret alakası içinde olan bölgelerde bulunan fabrikaların ticarette durma noktasına geleceği konusunda kaygılı.
Sebep; ilgilerde gerginlik ve Irak’ın yerli üretim siyaseti
Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği Lideri Abdülkadir Külahçıoğlu, Bağdat rejiminin aldığı kararla birlikte Irak makarna ihracatının büsbütün durduğunu vurgulayarak, kararın sebeplerinin Türkiye-Irak ortasında devam eden gergin siyasi bağlantılar ve Irak’ta kurulan makarna fabrikalarıyla yerli üretimi yaygınlaştırma gayreti olduğunu söyledi.
Dışişleri ve Ticaret Bakanlıklarının bir an evvel alınan bu kararlara müdahale etmesi gerektiğine dikkat çeken Külahçıoğlu, “Irak Hükümetinin büsbütün siyasi ve İran firmalarının pazar hissesinin artırılmasına yönelik olarak aldığı bu karar ve alınması beklenen kararlar, bölge iktisadına büyük ziyan verecek, işsizlik oranlarını yükseltecektir. Yumurta üreticilerinin kısıtlamadan sonra yaşadığı külfetler herkesçe bilinmektedir. İmalatçı-ihracatçı firmaların yanı sıra sayıları on binleri bulan kamyoncular da etkilenecektir” tabirlerini kullandı.
Türkiye’den boşalan pazara İran girecek
Kararda söz edildiği üzere, bir yıl sonra Irak pazarı ihracata açılsa bile bölüm olarak tıpkı performansı yakalayabilmelerinin mümkün olmadığını lisana getiren Külahçıoğlu, bilakis her şey daha da sıkıntı olacağını ve uygulamanın bölümde kalıcı bir hasara sebep olacağını belirtti.
Makarna üzere eserlerin piyasadan ve raflardan çekildiğinde yerini öteki ülkeler doldurduğuna dikkat çeken Külahçıoğlu, “Irak’ın aldığı bu kararın altında tıpkı vakitte İran iktisadını güçlendirmek olduğuna inanıyorum. Pazardan çekilmemizle birlikte İran eserleri Irak pazarına girecek ve ticarette yerini alacak. İran’ın yanında Dubai, Tunus Mısır da Irak pazarına girecektir. Irak kendi üretimini başlayacağı için yerli makarna tüketimi artacaktır. Yâda aşikâr başlı üreticiler üretimlerini Irak’a taşıyabilir. Halk, İran makarnasının lezzet ve stiline alıştıktan sonra kesimimiz için İran pazarı kaybedilmiş olacak. Pazarı tekrar elde etmemiz mümkün değil” diye konuştu.
Mardin’de makarna ticareti durma noktasında
Türkiye’nin Irak’a gerçekleştirdiği makarna ihracatının yüzde 60’ını gerçekleştiren Mardin, Irak’a yılda 50 bin ton makarna ihraç ediyor ve ülkeye 23 milyon dolar döviz girdisi sağlıyordu.
Mardin Organize Sanayi Bölgesi İdare Konseyi üyesi Şükrü Karaboğa, uygulanan yasakla birlikte Mardin’in Irak’ta kaybettiği pazarı coğrafik şartları nedeniyle ikame edebilme imkanının olmadığını vurguladı. Bölümde kıymetli bir yere sahip olan Mardin makarna endüstrisinin mecburen küçülmeye gideceğini belirten Karaboğa “Artık bu bölgede bu bölümde yatırım yapılamaz. Bu kaybı yurtiçinde ikame etmemiz mümkün değil. Mardin’de makarna ticareti bu kararla birlikle durma noktasına geldi” dedi.
Uygulanan ihracat yasağının kıymetli nedenlerinden birinin Halil İbrahim Gümrük Kapısı’nın kontrol ve müsaadelerinin Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi’nden alınarak Irak Hükümetine verilmesi olduğunu söz eden Karaboğa, “Biz Mardin sanayicileri olarak Halil İbrahim Gümrük Kapısı’nın, daha inançlı ve verimli ticaret için yine Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi’ne olağan olması gerektiğini düşünüyoruz. Bağdat Hükümetiyle yaşadığımız bağlantı problemi sebebiyle ihracatta sorun yaşıyoruz” diye konuştu.
Irak lokal yöneticilerinden aldığı bilgileri paylaşan Şükrü Karaboğa da, “Bu gidişat durdurulamazsa kademeli olarak Türkiye’nin tarım eserleri ihracatı büyük ziyan görecek” ikazında bulundu.
Makarna ihracatında yaşanan bu mahzurun kaldırılması için hükümet yetkilileri ve Ticaret Bakanlığı’ndan takviye talep eden dal temsilcileri, gerçekleştirilecek üst seviye bir ziyaretle sorunun aşılmasının mümkün olacağını düşünüyor.
Türkiye’nin tüm tarım eserleri ihracatı ziyan görebilir
Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği Lideri Abdülkadir Külahçıoğlu, Irak Hükümetinin Türkiye’den yumurta ithalatını yasaklaması ile başlayan sürecin makarnaşehriye ithalatının yasaklanması ile devam ettiğini hatırlatarak, “Maalesef yılsonuna kadar öteki hububat eserleri ihracatımızın da yasaklanacağı, kademeli olarak tüm işlenmiş tarım eserlerinin ithalatının durdurulacağına dair duyumlar almaktayız” dedi.
YUMURTA BÖLÜMÜ AFRİKA PAZARINA YOĞUNLAŞACAK!
Yumurta ihracatında yüzde 90 pazar hissesine sahip Irak’ın, mayıs ayında Türkiye’den yumurta ithalatını durdurmasıyla bir arada yumurta kesimi alternatif pazar arayışına girdi. Bölüm, 2018 yılında yüzde 82’lik ihracat hissesiyle 285.7 milyon dolar döviz girdisi sağlayan Irak pazarının yine açılması noktasında taleplerinde ısrarcıyken, kaybedilen pazarı ikame edebilmek için Afrika pazarına ağırlaşma kararı aldı. Bu noktada alternatif eserler üzerine çalışılması gerektiğine dikkat çeken Akdeniz Su Eserleri Ve Hayvansal Mamuller İhracatçıları Birliği İdare Şurası Lideri Alican Yamanyılmaz “ Bu süreçte Afrika pazarlarına yoğunlaşacağız. Gayemiz yumurtayla birlikte, yumurtayı likit ve toz halinde dünya pazarlarına sunmak. Bu büyük yatırımların altından lakin hükümet dayanak olursa kalkabiliriz” dedi.
Irak’tan gelen ağır talep üzerine Türk üreticisinin üretim kapasitesini ardırdığını, lakin Irak’ın kendi üretimini desteklemek gayesiyle aldığı ithalat yasağı ile birlikte Türk üreticisinin büyük ziyan gördüğünü lisana getiren Yamanyılmaz, üst seviye görüşmelerle sorunun çözülmesini talep etti. Şu anda üreticinin elindeki yumartayı maliyetinden düşük fiyata yurtiçinde satmak zorunda kaldığına işaret eden Yamanyılmaz, “Maliyeti 380 kuruş olan yumurta, stokları tüketmek emeliyle 200 kuruşa satılıyor. Yıllık 22 milyar adet olan üretim, stoklar tükendikten sonra düşecek” dedi.
Sorunla ilgili Irak Tarım Bakanlığı ile görüşme sağladıklarını, lakin olumlu bir geri dönüş alamadıklarını anlatan Yamanyılmaz, “Üreticilerimizde Irak pazarına dair bir itimat kaybı oluştu. Bu sorunun çözülmesi için gerekenin yapılmasını talep etmekle birlikte, bizde artık eserlerimizle farklı pazarlara girmeye çalışıyoruz. Yumurta ihracatında en büyük pazar Irak, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri. Dal olarak elimizde bulunan pazarları değerlendirmeye, yeni pazar ve alternatif eser geliştirmeye çalışacağız” dedi.
Yeni pazarlara ihracatta müsaade sorunu yaşıyoruz
Özellikle Rusya, Suudi Arabistan, Vietnam ve AB ülkelerinin istediği onay numarasının müsaade noktasında ihracatçıyı olumsuz etkilediğine işaret eden Yamanyılmaz, maksat pazarların oluşturulabilmesi için müsaade sürecinin hızlanması gerektiğini kaydetti. Yamanyılmaz, Rusya’da şu anda yaklaşık 50 firmanın müsaade almak için beklediğini, Suudi Arabistan’da da 56 firmanın ihracat onay numarası almak için sırada olduğunu vurgulayarak, “Bu sıkıntıların tahlili, ihracatta başarımızı ve performansımızı arttıracaktır” dedi.
