Kamu ve özel bölümdeki istihdamın artırılması ile adil rekabet ortamının yakalanması maksadıyla farklı ve merkezi bir imtihan sisteminin oluşturulması, engelli çalıştıran iş verenlere yeni teşviklerin getirilmesi engellilerin hayatın daha fazla içinde yer almasını sağlıyor.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk’un katıldığı “Engelli Vatandaşların ve Devlet Müdafaasından Yararlanmış Gençlerin Kamu Kurumlarına Yerleştirilmesi Töreni”nde 2 bin 504 engellinin atamasıyla bir arada engelli kamu vazifelisi sayısı 56 bini aşmış oldu.
Haziran 2019 prestijiyle kamu dalında 15 bin 579, özel bölümde 98 bin 898 olmak üzere toplamda 114 bin 477 engelli emekçi çalışıyor. Böylelikle kamudakilerle bir arada çalışan engelli sayısı 170 bini geçti.
Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığınca, down sendromu, otizm ve başka gelişim bozukluğu bulunanların istihdamlarının teşvik edilmesine yönelik alınması gereken önlemler üzerinde çalışılıyor.
Engelliler için kota ve kota-ceza ana istihdam usulü olarak uygulanıyor. İşgücü piyasasında istihdamı güç zihinsel ve ruhsal mahzuru bulunanlar için muhafazalı istihdam modeli de mevzuatta yer alıyor. Tüm pürüz kümelerine yönelik takviyeli istihdam modeli ise kamu kurumları ve çeşitli sivil toplum kuruluşlarının projeleriyle sürdürülüyor.
Kamuda 3 bin zihinsel engelli memur çalışıyor
Kota tekniği kapsamında, kamu kurum ve kuruluşları Devlet Memurları Kanunu’na nazaran çalıştırdıkları işçiye ilişkin takımlarda yüzde 3 oranında engelli çalıştırması gerekiyor.
Ayrı ve merkezi bir imtihan olan Engelli Kamu İşçisi Seçme İmtihanını (EKPSS) ile mahzur durumuna uygun soru, kıymetlendirme sistemi oluşturuldu, pürüz durumuna uygun gereç ile okuyucu-işaretleyici takviyesi sağlandı.
2018’de dördüncüsü gerçekleştirilen merkezi engelli memur imtihanlarıyla engelli memur sayısında artış sağlandı. Engelli kontenjanında memur olarak çalışan engelli sayısı 2002’de 5 bin 777 iken bu sayı 2018 Aralık ayı prestijiyle 53 bin 17’ye yükseldi. Halihazırda kamuda memur olarak çalışan engellilerden 3 bin 342’si zihinsel engellilerden oluşuyor.
Kota-ceza metodu kapsamında, özel dalda İş Kanunu’nun 30’uncu unsuru uyarınca patronlar elli ve daha fazla emekçi çalıştıran özel bölüm işyerlerinde yüzde 3, kamu işyerlerinde yüzde 4 engelliyi meslek, vücut ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüler. Bu yükümlülüklerini yerine getirmeyen patronlar her ay ve her engelli için idari para cezası ödüyor. Tahsil edilen idari para cezalarından oluşan fon, tekrar engellilerin kendi işini kurması, mesleksel eğitim ve rehabilitasyon, işe ve işyerine ahenk projeleri, takviye teknolojileri ve muhafazalı işyerleri projeleri için kullanılıyor.
Korumalı istihdam
İş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel ve ruhsal engelliler bakımından alternatif bir istihdam tekniği olan muhafazalı istihdam modeli, devlet tarafından teknik ve mali taraftan desteklenen, çalışma ortamı özel olarak düzenlenen iş yerlerinde gerçekleştiriliyor.
En az sekiz zihinsel yahut ruhsal engellinin çalıştığı işyerinin patronu “korumalı işyeri statü belgesi” almak için başvurabiliyor. Mali dayanak kapsamında her ay ve her engelli için patrona ödeme yapılıyor.
Mayıs 2019 prestijiyle 9 muhafazalı işyerinde 80 engelli istihdam ediliyor, bunlardan 79’u zihinsel engellilerden oluşuyor.
Destekli istihdam
Çeşitli projeler aracılığıyla sürdürülen dayanaklı istihdam hizmeti, bir iş koçu yardımıyla engellinin iş öncesi, iş başı ve istihdam sonrası aşikâr bir mühlet desteklenmesi üzerine kurulan model olma özelliği taşıyor.
Bakanlık tarafından, 2014-2018 yıllarında iki kademeli olarak 6 vilayette uygulanan ve takviyeli istihdam sağlayan İşe Katıl Hayata Atıl Projesi kapsamında, 847 engelli açık işgücü piyasasında iş sahibi oldu. İstihdam edilen engelliler ortasında 105 zihinsel engelli ve 5 otizmli bulunuyor.
Kaynak: AA
