Kosova, genç ve eğitimli nüfus, düşük güç maliyeti, ucuz personellik, düşük oranda kurumlar vergisi, bakir bir pazar olması, Türkçe konuşabilen çalışan bulunabilmesi, Türk bankalarının bölgede hizmet vermesi, lojistik avantajlar, Avrupa’nın kalbinde olması ve bir dizi gümrük muafiyetlerinin bulunması yatırımcılar için değerli fırsatlar barındırıyor.
Dış Ekonomik İlgiler Şurası (DEİK) Türkiye-Kosova İş Kurulu Lideri Merve Özer Yılmaz, Balkanlar’da yer alan Avrupa’nın en genç cumhuriyeti Kosova ile yüzyıllar öncesine dayanan çok güçlü tarihi ve kültürel bağlarının bulunduğunu belirterek, 2008 yılında kurulan DEİK/Türkiye-Kosova İş Kurulu olarak da en büyük gayelerinin, bu değerli mirası ekonomik ilgilere yansıtabilmek ve ikili ticaret hacminin artmasını sağlamak olduğunu kaydetti.
Kosova’nın, 2009-2017 yılları ortasında ortalama yüzde 3,5’luk bir büyüme oranına ve bunun yanı sıra yüzde 1,3 stabil bir enflasyona sahip olduğunu aktaran Yılmaz, şunları kaydetti:
“Kosova’nın 7,1 milyar dolarlık Gayri Safi Yurtiçi Hasılası’nın yaklaşık yüzde 10’unun sanayi, yüzde 14’ünün tarım, yüzde 8’inin inşaat ve yüzde 68’inin servis ve hizmetler kesiminden geldiğini görüyoruz. İthalata dayalı bir iktisat olması sebebiyle cari açığı da bir epey yüksek. 2017 prestijiyle Kosova’nın 428 milyon dolarlık ihracatına karşılık, 3,2 milyar dolar ithalatı bulunuyor. Kosova, yaş ortalamasının 26 olması sebebiyle Avrupa’nın en genç nüfusuna sahip. Nitelikli iş gücüne sahip olmak Kosova’nın değerli avantajlarından birini oluştururken, ülkenin temel sorunu ise işsizlik.”
Yılmaz, Kosova’da şu anda resmi işsizlik sayısının yüzde 30,5 olduğunu anımsatarak, bu nedenle yetişmiş genç nüfusun büyük bir kısmının yoğunlukla Avrupa ülkelerine çalışmaya gitiğini anlattı.
Kosova’ya yatırımların artması ve buna bağlı olarak yeni iş alanlarının açılması halinde bu göçün kıymetli ölçüde azalacağını lisana getiren Yılmaz, tıpkı vakitte bu işsizliğin büyük bir kısmının da ‘gönüllü işsizlerden’ oluştuğunu, diasporadaki yakınlarından aldıkları dayanaklar sebebiyle çalışmaya gereksinim duymayan değerli bir kesim olduğunu söyledi.
“Türk bankaları, Kosova’da finans bölümünü domine ediyor”
Yılmaz, Kosova’da devlet tarafından verilen çok büyük teşvik paketleri olmamasına karşın ülkenin genel iş ikliminin yatırımcılar açısından hayli avantajlı olduğuna işaret etti.
Kosova Yatırım ve Kurumsal Dayanak Ajansı’nın (KIESA) datalarına nazaran, ülkede öne çıkan kesimlerin tarım, hayvancılık, madencilik, güç, inşaat/altyapı, ahşap sürece, bilişim, dokumacılık ve deri sürece olduğunu belirten Yılmaz, Kosova’da son yıllarda artan kişi başına ulusal gelire paralel olarak tüketim ve tüketim malları ithalatının da süratle arttığını kaydetti.
Yılmaz, “Tüketicinin eser tercihinde fiyat ve kalite değerlendirmesi büyük değer kazanıyor. Türk firmalarının Kosova’daki faaliyetlerine baktığımızda ise önceliğin finans dalında olduğunu görüyoruz. Türk bankaları, ülkede finans bölümünü domine ediyor. Bununla birlikte Türk firmaları en çok imalat, sıhhat, hizmet/ticaret ve inşaat-altyapı dallarında faaliyet gösteriyor.” sözlerini kullandı.
Bir yatırımcı için en değerli kriterlerden birinin de gittiği ülkede iç hukukun nasıl işlediği olduğunu aktaran Yılmaz, “Kosova’da maalesef yavaş işleyen bir hukuk sistemi kelam konusu. Fakat Kosova süratli bir değişim ve dönüşüm sürecinde. Mevcut siyasi atmosfer şayet stabil formda devam ederse, Kosova’da orta vadede üst istikametli seyreden ekonomik gelişmeler daha güzel bir iş iklimi oluşmasını sağlayacaktır.” değerlendirmesinde bulundu.
Yılmaz, Kosova’nın, Orta ve Batı Avrupa’ya açılan yolların üzerinde bulunduğunu anımsatarak, Avrupa ülkeleriyle hayli güzel entegre olan Kosova’nın, Sırbistan ile olan meseleleri çözerek bağımsızlıklarının tüm ülkelerce kabulü için büyük uğraş sarf ettiğini kaydetti.
ABD ve Avrupa Birliği’nin de bu tarafta teşebbüslerde bulunduğunu aktaran Yılmaz, “Kosova’nın bağımsızlığının, tüm ülkelerce kabul edilip Birleşmiş Milletler’e üye olmasından sonra, en kısa müddette Avrupa Birliği’ne de kabul edileceğini düşünüyorum. Ayrıyeten Kosova’ya yatırım yapmak isteyen tüm iş insanlarımızın, DEİK/Türkiye-Kosova İş Konseyimizle temasa geçmesini öneriyoruz. Kosova özelindeki tüm bilgi birikimimizi ve bağlantı alanımızı, Türk iş insanları ile paylaşmaktan memnunluk duyuyoruz.” tabirlerini kullandı.
“Türkiye, Kosova’ya direkt yatırımda 1’inci sırada”
Yılmaz, Türk yatırımcılar için ülkede birçok fırsat bulunduğunu belirterek, “Genç ve eğitimli nüfus, düşük güç maliyeti, ucuz personellik, düşük oranda kurumlar vergisi, bakir bir pazar olması, Türkçe konuşabilen çalışan bulunabilmesi, Türk bankalarının bölgede hizmet vermesi, lojistik avantajlar ve Avrupa’nın kalbinde olması ile bir dizi gümrük muafiyetleri de öne çıkan fırsatlar olarak sıralanabilir.” diye konuştu.
Ayrıca, imalat için ithal edilen makine, ekipman ve tüm hammadeler ile teknoloji ekipmanlarının gümrük vergisinden muaf tutulduğunu tabir eden Yılmaz, yatırım konusundaki zorlukların ise, devlet ve hukuk sisteminin yetersizliği, altyapı eksikliği, artan genç nüfusun şimdilerde Avrupa’ya göç etme eğilimi ve endüstrinin gelişmiş olmamasından kaynaklı alt endüstrilerin oluşmaması olarak sıraladı.
Sırbistan, Arnavutluk, Makedonya ve Karadağ ile komşu olan Kosova ile Türkiye ortasındaki ikili ticaret hacminin 2018 yılında 310 milyon dolar olarak gerçekleştiğini anımsatan Yılmaz, Türkiye’nin, Kosova’nın ithalat yaptığı ülkeler ortasında 3. sırada, Kosova’nın ihracat yaptığı ülkeler ortasında ise 13’üncü sırada yer aldığını kaydetti.
Yılmaz, “Doğrudan yatırımda Türkiye’nin, 388 milyon avro ile 3’üncü ülke pozisyonunda yer alıyor. Lakin 1’inci ve 2’inci sırada bulunan Almanya ile İsviçre aslında diasporadan gelen ölçülerdir, direkt direkt yatırım değildir. Bu sebeple Türkiye direkt yatırımda 1’inci sırada ve bunu Kosova makamları da onaylıyor.” değerlendirmesinde bulundu.
“Kosova’nın ithalat yaptığı 2’nci ülke durumuna geldik”
Yılmaz, Türk yatırımcıların, Avrupa Birliği (AB) pazarlarına lojistik olarak daha yakınlaşması ve daha ekonomik kaidelerle üretim imkanı sunmasından ötürü Kosova’nın çok uygun bir pazar olduğuna işaret ederek, AB pazarlarına yönelik olarak ATP rejimi ve Balkan komşu ülkelerine yönelik CEFTA muahedesi kapsamında gümrüksüz ticaret imkanının da mevcut olduğunu bildirdi.
Ayrıca Kosova’nın, Aralık 2008 tarihinden itibaren ABD ile GSP-Genel Preferanslar (Tercihler) Sistemi’nden yararlandığını söz eden Yılmaz, “Yaklaşık 3 bin 400 tip eser için gümrüksüz ticaret mümkün. Şu anda Kosova siyasi sebeplerden ötürü Sırbistan ve Bosna’dan ithal edilen mallara yüzde 100 gümrük vergisi uyguluyor. İktisadı büyük çoğunlukla ithalata dayalı Kosova’ya ihracat yapmak için şu anda rüzgar bizim ardımızdan esiyor. Bu fırsatla artık Kosova’nın ithalat yaptığı 2’nci ülke durumuna geldik.” değerlendirmesinde bulundu.
“STA ile çok önemli yeni fırsatların oluşacağını düşünüyoruz”
Yılmaz, Türkiye ile Kosova ortasında ticareti kolaylaştırmak ve artırmak üzere şimdiye kadar İkili Vergilendirmeyi Tedbire Mutabakatı, Sıhhat Alanında İşbirliği Mutabakatı, Yatırımların Teşviki ve Korunması Mutabakatı imzalandığını hatırlatarak, şunları kaydetti:
“Kosova tarafı STA’nın imza sürecini 2013 yılından beri bekletiyordu. Geçen haftalarda Kosova Cumhurbaşkanı Haşim Taçi’nin “Türkiye ile Özgür Ticaret Mutabakatının Onaylanması” kararnamesini imzalamasının akabinde karar Resmi Gazete’de de yayımlandı. Bu karar ile STA’nın süratlice uygulamaya girmesini bekliyor ve çok önemli yeni fırsatların oluşacağını düşünüyoruz. STA ile Almanya’nın da önüne geçerek, birinci ülke pozisyonuna geleceğimize inanıyoruz.”
Kaynak: AA
